Γράφει ο Rajiv Bhatia
Την 1η Ιανουαρίου 2024, η προεδρία των BRICS μεταφέρεται από τη Νότια Αφρική στη Ρωσία, με μια πλήρη ατζέντα. Τα BRICS, ένα πολυμερές φόρουμ πέντε κρατών – της Βραζιλίας, της Ρωσίας, της Ινδίας, της Κίνας και της Νότιας Αφρικής – έγραψαν ιστορία αποδεχόμενα τις αιτήσεις συμμετοχής έξι άλλων κρατών – της Αργεντινής, της Σαουδικής Αραβίας, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, του Ιράν, της Αιγύπτου και της Αιθιοπίας -, απόφαση που ελήφθη κατά τη 15η σύνοδο κορυφής τους στο Γιοχάνεσμπουργκ τον Αύγουστο του 2023. Αυτά πρέπει να απορροφηθούν από την ομάδα. Πώς έχει διαμορφωθεί η προσπάθεια κατά τους δύο πρώτους μήνες της ηγεσίας της Μόσχας;
Το πρώτο χτύπημα έγινε αισθητό πέρυσι τον Δεκέμβριο, όταν η Νότια Αφρική ήταν ακόμη στην προεδρία, καθώς ο νεοεκλεγείς πρόεδρος της Αργεντινής Χαβιέρ Χεράρδο Μίλεϊ αρνήθηκε επισήμως να ενταχθεί στην ομάδα, δηλώνοντας ευγενικά ότι η χρονική στιγμή δεν ήταν κατάλληλη για την είσοδο της χώρας του στις BRICS. Η δεύτερη απροσδόκητη απάντηση ήρθε ένα μήνα αργότερα, τον Ιανουάριο του 2024, από το νεοεισερχόμενο μέλος Σαουδική Αραβία, η οποία δεν έστειλε τον εκπρόσωπό της στη συνάντηση των Sherpas των BRICS στη Μόσχα, χωρίς να παράσχει σαφήνεια σχετικά με το αν επιθυμεί να ενταχθεί ή να μείνει εκτός των BRICS. Ως εκ τούτου, ο όμιλος είναι, από τώρα, εννεαμελής με την πιθανότητα ότι η πρόεδρος μπορεί να καταφέρει να πείσει τη Σαουδική Αραβία να εδραιωθεί ως δέκατο μέλος.
Πώς θα διαχειριστούν οι BRICS ένα πλέγμα προκλήσεων, τόσο εσωτερικών όσο και εξωτερικών, κατά την προετοιμασία της επόμενης συνόδου κορυφής στο Καζάν της Ρωσίας, τον Οκτώβριο του 2024;
Τα τελευταία 18 χρόνια, ο κόσμος στον οποίο γεννήθηκαν οι BRICS έχει αλλάξει ανεπανάληπτα. Τότε, στα πρώτα χρόνια του 21ου αιώνα, η κυριαρχία των ΗΠΑ – η “μονοπολική στιγμή” – ήταν το καθοριστικό χαρακτηριστικό της γεωπολιτικής, με τα κράτη της G7 να κυριαρχούν. Οι BRICS εμφανίστηκαν ως συνειδητή απάντηση για τη διόρθωση της γεωπολιτικής ανισορροπίας, καθώς οι τρεις μεγάλες δυνάμεις της Ευρασίας (Ρωσία, Κίνα και Ινδία) και η Βραζιλία του προέδρου Λούλα ενώθηκαν για να ξεδιπλώσουν τη σημαία ενός εναλλακτικού πόλου ισχύος. Το BRIC, το κλαμπ των αναδυόμενων οικονομιών, είχε την πρώτη του διεύρυνση με την είσοδο της Νότιας Αφρικής το 2011, καθιστώντας έτσι τα BRICS έναν ισχυρό παράγοντα που συμβάλλει στην πολυπολικότητα.
Σήμερα, η αμφισβήτηση ΗΠΑ-Κίνας, οι εχθροπραξίες Κίνας-Ινδίας στα σύνορα, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, ο πόλεμος Ισραήλ-Χαμάς και η περιφερειοποίηση των συγκρούσεων στη Δυτική Ασία έχουν μεταμορφώσει το διεθνές περιβάλλον στο οποίο δραστηριοποιούνται οι BRICS. Το έτος 2023 έγινε ιστορικό, καθώς περίπου τρεις δωδεκάδες έθνη σχημάτισαν μεγάλη ουρά για να ενταχθούν στην ομάδα, η οποία θεωρείται ως εναλλακτικός χώρος στην κυρίαρχη τάξη πραγμάτων. Παρά τα μέτρια επιτεύγματά της, η BRICS πρέπει να κάνει κάτι σωστά για να γίνει μια τόσο περιζήτητη λέσχη.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν προσδιόρισε πρόσφατα τις προτεραιότητες της ρωσικής προεδρίας μέσω ενός γενικού θέματος – “Ενίσχυση της πολυμέρειας για δίκαιη παγκόσμια ανάπτυξη και ασφάλεια”. Κουρασμένη από δύο χρόνια επιζήμιων δυτικών κυρώσεων και προσπαθειών απομόνωσης της Ρωσίας λόγω του πολέμου της κατά της Ουκρανίας, η Μόσχα μετέφερε ότι θα επικεντρωθεί στη σφυρηλάτηση θετικής και εποικοδομητικής συνεργασίας, προωθώντας τους τρεις πυλώνες των BRICS: τη συνεργασία σε θέματα πολιτικής και ασφάλειας, την οικονομική και χρηματοπιστωτική συνεργασία και τις πολιτιστικές και λαϊκές ανταλλαγές. Ιδιαίτερη προσοχή πρόκειται να δοθεί στην επιστήμη, την υψηλή τεχνολογία, την υγειονομική περίθαλψη, την προστασία του περιβάλλοντος και τις πολιτιστικές σχέσεις. Μια πολύ σημαντική αποκάλυψη του Πούτιν ήταν ότι σχεδόν 30 χώρες ήταν πρόθυμες να ενταχθούν στις BRICS. Παρατήρησε ότι μια ρωσική προτεραιότητα ήταν να εξεταστούν οι λεπτομέρειες για τη συμμετοχή αυτών των χωρών στην πολυδιάστατη ατζέντα των BRICS “με τη μία ή την άλλη μορφή” μέσω μιας νέας κατηγορίας χωρών-εταίρων.
Η Ινδία, συνιδρυτής του φόρουμ, συμμετέχει εντατικά στην ανάπτυξη των BRICS από τότε που σχεδιάστηκε για πρώτη φορά τον Σεπτέμβριο του 2006. (Η πρώτη σύνοδος κορυφής πραγματοποιήθηκε το 2009). Με τις νέες προσθήκες, η Ινδία επικεντρώνεται στο μέλλον των BRICS. Ένα εθνικό σεμινάριο στην Καλκούτα στις 22-23 Φεβρουαρίου, το οποίο φιλοξενήθηκε από το Πανεπιστήμιο Adamas σε συνεργασία με τρεις δεξαμενές σκέψης, αποτέλεσε πολύτιμη ευκαιρία για επιστήμονες, διπλωμάτες, αξιωματούχους και επιχειρηματίες να συμμετάσχουν σε έναν κρίσιμο απολογισμό και να προσφέρουν στοχαστικές προτάσεις για τους φορείς χάραξης πολιτικής. Οι συμμετέχοντες φάνηκε να ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για το πώς οι BRICS θα πρέπει να αντιμετωπίσουν την πρόκληση της επόμενης επέκτασης. Οι Ινδοί εμπειρογνώμονες ήταν ξεκάθαροι ότι μια προσεκτική και σταδιακή προσέγγιση είναι η πλέον ενδεδειγμένη, ώστε τα BRICS να μην χάσουν την εσωτερική τους συνοχή και να μην γίνουν το Κίνημα των Αδεσμεύτων (NAM) 2.0.
Από την άλλη πλευρά, ο Κινέζος ομιλητής τάχθηκε υπέρ της ένταξης όλων των υποψηφίων, εφόσον υποστηρίζεται από τη συναίνεση των κρατών BRICS. Είναι σαφές ότι η Κίνα βλέπει στρατηγικά και οικονομικά οφέλη για την ίδια σε ένα πολύ διευρυμένο BRICS. Οι εκπρόσωποι της Βραζιλίας και της Ρωσίας ήταν, ωστόσο, ξεκάθαροι ότι η προτεραιότητα τώρα ήταν να εξασφαλιστεί “μια αρμονική ολοκλήρωση” των πέντε νέων μελών και ότι τα σχέδια για οποιαδήποτε μελλοντική επέκταση θα πρέπει να περιμένουν.
Ωστόσο, οι ηγέτες των BRICS είναι βέβαιο ότι θα αισθάνονται αυξανόμενη πίεση για επέκταση καθώς πλησιάζει η σύνοδος κορυφής του Οκτωβρίου. Αυτό που είναι πιθανό είναι η πιθανή εμφάνιση συναίνεσης για τη δημιουργία μιας νέας κατηγορίας “εταίρων διαλόγου” στο πλαίσιο των BRICS, κάπως στα πρότυπα του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO). Ωστόσο, το τι θέλουν τα νέα μέλη -ΗΑΕ, Ιράν, Αιθιοπία και Αίγυπτος- για το θέμα αυτό παραμένει προς το παρόν ασαφές.
Μια άλλη διάσπαση στο εσωτερικό των BRICS περιστρέφεται γύρω από τη στάση τους απέναντι στη Δύση που αποτελείται από τις ΗΠΑ, την ΕΕ και την Ιαπωνία ή G7. Ο συνδυασμός Κίνας-Ρωσίας προτιμά μια αντιδυτική προσέγγιση για τους δικούς του θεμελιώδεις σκοπούς, ενώ τα υπόλοιπα μέλη μπορεί να συμφωνούν, σε διαφορετικό βαθμό. Η επιλογή της Ινδίας είναι ρεαλιστική: μια μη δυτική γραμμή που είναι πρόθυμη να αντιταχθεί στη Δύση όπου είναι απαραίτητο, αλλά πρόθυμη να συνεργαστεί μαζί της όπου είναι δυνατόν. Ο τρόπος με τον οποίο η ρωσική καρέκλα θα πλοηγηθεί μέσα σε αυτή τη δύσκολη γεωπολιτική αναταραχή θα παρακολουθείται στενά. Αυτό είναι που κάνει πολλούς παρατηρητές αρκετά ανήσυχους, ακόμη και επιφυλακτικούς, για το μέλλον των BRICS.
Αντίθετα, η προοπτική της ινδικής βιομηχανίας για τις BRICS στην Καλκούτα χαρακτηρίστηκε από σημαντική αισιοδοξία. Θεωρούσε ότι οι BRICS κινούνται στο σωστό δρόμο και ότι η πρόσφατη επέκτασή τους ήταν για το καλό όλων. Το φόρουμ θα πρέπει τώρα να επικεντρωθεί στην επέκταση των εμπορικών και επενδυτικών ροών εντός των BRICS, μια πορεία που θα προσδώσει μεγαλύτερη δύναμη και μεγαλύτερο ρόλο στην ομάδα στην παγκόσμια σκηνή.
Ο N.G. Khaitan, πρόεδρος του Εμπορικού Επιμελητηρίου Bharat της Καλκούτα, δήλωσε ότι, παρά τα γεωπολιτικά εμπόδια, οι BRICS + θα γίνουν ένας από τους σημαντικούς οικονομικούς πυλώνες, που θα είναι σε θέση να επηρεάσουν την παγκόσμια διακυβέρνηση.
Αυτή η αισιοδοξία πρέπει να μεταφερθεί από την Ινδία στις τρέχουσες συζητήσεις στα BRICS φέτος. Η στρατηγική ευθύνη της Ινδίας είναι να καθοδηγήσει τα BRICS, έτσι ώστε το φόρουμ να ενισχύσει το σήμα της πολυμέρειας, να συμβάλει στην πολυπολικότητα, να αποφύγει τις αντιφάσεις με τη φιλοδυτική αλλά καλά ρυθμισμένη εξωτερική πολιτική της χώρας και να βοηθήσει στην επίτευξη βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης του παγκόσμιου Νότου. Η ινδική διπλωματία έχει να κάνει με τη δουλειά της. Είναι πιθανό να επιτύχει, υπό την προϋπόθεση ότι θα διασφαλιστεί η εδραίωση του εσωτερικού πυρήνα των BRICS, IBSA (Ινδία-Βραζιλία-Νότια Αφρική), και ότι θα περιοριστεί αποτελεσματικά η επιρροή της Κίνας στα νέα μέλη.
Πηγή: gatewayhouse.in