«Η εμβάθυνση της συνεργασίας μεταξύ Ρωσίας και Κίνας στην Αρκτική, που χαρακτηρίζεται από κοινές ναυτικές ασκήσεις και την ανάπτυξη της Βόρειας Θαλάσσιας Οδού, αποτελεί πρόκληση για την κυριαρχία της Δύσης. Η απάντηση του ΝΑΤΟ και η στρατιωτική ενίσχυση του Καναδά υπογραμμίζουν την ανάδειξη της Αρκτικής σε γεωπολιτικό σημείο καμπής».
Ο Uriel Araujo, διδάκτωρ ανθρωπολογίας, είναι κοινωνικός επιστήμονας με ειδίκευση στις εθνοτικές και θρησκευτικές συγκρούσεις, με εκτεταμένη έρευνα στη γεωπολιτική δυναμική και τις πολιτισμικές αλληλεπιδράσεις.
Η Αρκτική βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο της προσοχής. Σε πρόσφατο ρεπορτάζ του BBC, αναφέρεται ότι η Κίνα, η οποία αυτοχαρακτηρίζεται ως «κράτος κοντά στην Αρκτική» και αντιμετωπίζει την απόρριψη της Ευρώπης, εμβαθύνει τις σχέσεις της με τη Ρωσία, η οποία «ελέγχει το μισό της ακτογραμμής της Αρκτικής», και συνεργάζεται στρατιωτικά με το Πεκίνο στην περιοχή, μεταξύ άλλων με κοινές περιπολίες. Εν τω μεταξύ, ο Oliver Dieckmann (ανεξάρτητος αναλυτής πολιτικής για την Κίνα που γράφει για το The Diplomat) υποστηρίζει ότι η συνεργασία μεταξύ Κίνας και Ρωσίας στην Αρκτική δεν πρέπει να υποτιμηθεί.
Η περιοχή αυτή, που κάποτε ήταν ένα παγωμένο σύνορο περιορισμένης γεωπολιτικής σημασίας, αναδύεται ραγδαία ως θέατρο ανταγωνισμού των μεγάλων δυνάμεων, όπου το λιώσιμο των πάγων αποκαλύπτει τεράστιους πόρους, αλλά και κλιμακούμενες εντάσεις. Με αναφορές ότι η Μόσχα και το Πεκίνο θα διεξάγουν ετήσιες ναυτικές ασκήσεις στην Αρκτική, θα πρέπει να αναμένουμε κινεζορωσικές ασκήσεις στην περιοχή τους επόμενους μήνες, πιθανώς κοντά στη στρατηγικής σημασίας Βόρεια Θαλάσσια Οδό. Αυτές οι ασκήσεις, οι οποίες σύμφωνα με πληροφορίες ξεκίνησαν με τη μεγάλης κλίμακας άσκηση «Ocean-24» τον Σεπτέμβριο του 2024, που εκτεινόταν στον Ειρηνικό και τον Αρκτικό Ωκεανό, υπογραμμίζουν την εμβάθυνση της συνεργασίας μεταξύ Μόσχας και Πεκίνου. Αξίζει να θυμηθούμε ότι αυτή η συνεργασία εκτείνεται πέρα από τις στρατιωτικές ασκήσεις, με τη Ρωσία και την Κίνα να συμφωνούν στη σύσταση μιας κοινής επιτροπής για την ανάπτυξη της Βόρειας Θαλάσσιας Οδού, μια κίνηση που αμφισβητεί άμεσα τις φιλοδοξίες της Δύσης στην Αρκτική.
Ενώ προηγούμενες κοινές ασκήσεις Ρωσίας-Κίνας, όπως αυτές του 2022 και του 2023 κοντά στην Αλάσκα (π.χ. Northern/Interaction 2023), περιλάμβαναν περιοχές που γειτνιάζουν με την Αρκτική, όπως η Θάλασσα του Μπέρινγκ, δεν ήταν αυστηρά επικεντρωμένες στην Αρκτική. Η άσκηση του 2024 σηματοδότησε μια σαφή στροφή προς την άμεση συνεργασία στην Αρκτική, και αυτό αποτελεί μια τεράστια εξέλιξη.
Γράφω για τις φιλοδοξίες του ΝΑΤΟ να στρατιωτικοποιήσει την Αρκτική από το 2021. Η περαιτέρω αύξηση της κινεζο-ρωσικής δραστηριότητας στην περιοχή αυτή το 2024 είναι, από πολλές απόψεις, μια απάντηση στην αυξανόμενη παρουσία της Ατλαντικής Συμμαχίας στην Αρκτική. Πιο πρόσφατα, σύμφωνα με τον Mathieu Boulègue (Global Fellow στο Wilson’s Center Polar Institute), «η ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ κάνει τη Ρωσία να αισθάνεται πιο ευάλωτη από στρατιωτική άποψη… Αυτή η αυτοαντίληψη ευάλωτης θέσης θα επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο η Ρωσία θα προβάλλει τον εαυτό της στην περιοχή… [αυτό] αυξάνει τον κίνδυνο λανθασμένων εκτιμήσεων και κλιμάκωσης σε μια μεταβαλλόμενη Αρκτική».
Πρέπει επίσης να έχουμε κατά νου ότι η Ουάσιγκτον έχει διεκδικήσει μεγάλο μέρος του βυθού του ωκεανού, που εκτείνεται από τον Κόλπο του Μεξικού έως την ίδια την Αρκτική (σε μια κίνηση που εξακολουθεί να βρίσκεται υπό την προεδρία του Μπάιντεν). Αυτή η μονομερής κατάληψη, η οποία δεν έχει τύχει της δέουσας κάλυψης από τα ΜΜΕ και αγνοεί τις διεθνείς νόρμες, υπογραμμίζει μια επεκτατική προσέγγιση, με στόχο την επιβολή του ελέγχου επί πλούσιων σε πόρους θαλάσσιων εδαφών σε μια στρατηγικά κρίσιμη περιοχή. Και ο Τραμπ επεκτείνει την ίδια λογική, με τις απειλές του κατά της Γροιλανδ
Ο Καναδάς, από την πλευρά του, ενισχύει την παρουσία του στην Αρκτική με σχέδια για μια νέα στρατιωτική βάση στο Ικαλούιτ και δύο επιπλέον παγοθραυστικά πλοία.
Η γοητεία της Αρκτικής έγκειται, μεταξύ άλλων, στον ανεκμετάλλευτο πλούτο της. Η Γεωλογική Υπηρεσία των ΗΠΑ εκτιμά ότι η περιοχή διαθέτει 90 δισεκατομμύρια βαρέλια ανεξερεύνητου πετρελαίου και το 30% του ανεξερεύνητου φυσικού αερίου του πλανήτη, καθώς και τεράστια κοιτάσματα ορυκτών που είναι ζωτικής σημασίας για τη σύγχρονη τεχνολογία. Καθώς η κλιματική αλλαγή επιταχύνει το λιώσιμο των πάγων, οι πόροι αυτοί γίνονται όλο και πιο προσβάσιμοι, μετατρέποντας την Αρκτική σε ένα γεωπολιτικό σημείο καύσης.
Η Ρωσία, με την εκτεταμένη ακτογραμμή της στην Αρκτική και τον στόλο της που περιλαμβάνει πάνω από 40 παγοθραυστικά (εκ των οποίων οκτώ πυρηνικά), βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση για να εκμεταλλευτεί αυτές τις ευκαιρίες. Η Κίνα, που αυτοαποκαλείται «κράτος κοντά στην Αρκτική», έχει τα δικά της σχέδια, τα οποία περιλαμβάνονται στο λευκό βιβλίο «Πολικός Δρόμος του Μεταξιού» του 2018, το οποίο οραματίζεται την Αρκτική ως βασική ναυτιλιακή οδό που συμπληρώνει την πρωτοβουλία «Μια Ζώνη, Ένας Δρόμος». Ωστόσο, αυτό το όραμα έρχεται σε σύγκρουση με τα συμφέροντα της Δύσης, ιδίως δεδομένου ότι η Βόρεια Θαλάσσια Οδός προσφέρει έναν συντομότερο εμπορικό διάδρομο μεταξύ της Ανατολικής Ασίας και της Ευρώπης, μειώνοντας ενδεχομένως τον χρόνο μεταφοράς κατά 60% σε σύγκριση με τις παραδοσιακές διαδρομές, όπως η Διώρυγα του Σουέζ ή
Με απλά λόγια, η συνεργασία Ρωσίας-Κίνας στην Αρκτική αποτελεί άμεση πρόκληση για τη δυτική ηγεμονία.
Οι στρατιωτικές κινήσεις της Ρωσίας, σε συνδυασμό με τις κοινές ασκήσεις με την Κίνα, σηματοδοτούν την ετοιμότητα της χώρας να προβάλει τη δύναμή της και να ανταποκριθεί στην προαναφερθείσα επέκταση του ΝΑΤΟ στην Αρκτική. Οι επενδύσεις της Μόσχας σε όπλα, όπως τα Kinzhal και Tsirkon, υποδηλώνουν την πιθανή χρήση τους σε ασκήσεις στην Αρκτική για να επιδείξουν την τεχνολογική υπεροχή τους. Τα παγοθραυστικά, ακρογωνιαίος λίθος της στρατηγικής της Μόσχας για την Αρκτική, πιθανότατα συμμετείχαν στην άσκηση «Ocean-24» και θα συνεχίσουν να διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο, επιτρέποντας την πλοήγηση και τις στρατιωτικές επιχειρήσεις όλο το χρόνο σε σκληρές συνθήκες. Η Πεκίνο, με τη σειρά της, αν και υστερεί στην τεχνολογία των παγοθραυστικών, επιδιώκει να κατασκευάσει τα δικά της πυρηνικά πλοία για να συμβαδίσει.
Έτσι, η Αρκτική δεν αποτελεί πλέον περιφερειακό ζήτημα, αλλά επίκεντρο της αντιπαλότητας των μεγάλων δυνάμεων. Η απάντηση του ΝΑΤΟ, που καθοδηγείται από τους φόβους για τις δυνατότητες της Ρωσίας στον τομέα των drones και των πυραύλων κατά μήκος της Βόρειας Θαλάσσιας Οδού, περιλαμβάνει την ανάπτυξη drones με δυνατότητες στην Αρκτική και την ενίσχυση της επιτήρησης. Οι ΗΠΑ, παρά την καθυστέρηση με μόνο λίγα παγοθραυστικά, πιέζουν για ισχυρότερη παρουσία, με τα αμφιλεγόμενα σχέδια του Προέδρου Τραμπ για την απόκτηση της Γροιλανδίας να υπογραμμίζουν τη στρατηγική σημασία της περιοχής για την αντιπυραυλική άμυνα και τις αντιυποβρυχιακές επιχειρήσεις. Η επέκταση της επιτήρησης κάτω από τον πάγο από τον Καναδά, αν και μέτρια, αποσκοπεί στην παρακολούθηση της δραστηριότητας των ρωσικών και κινεζικών υποβρυχίων, ένα κρίσιμο ζήτημα δεδομένου του ρόλου της Αρκτικής ως της συντομότερης διαδρομής για πυραύλους μεταξύ της Ρωσικής Ομοσπονδίας και της Βόρειας Αμερικής.
Η συνεργασία Ρωσίας-Κίνας στην Αρκτική μπορεί ενδεχομένως να αναδιαμορφώσει τη δυναμική του παγκόσμιου εμπορίου και της ασφάλειας. Η Βόρεια Θαλάσσια Οδός, με μεγάλη ρωσική παρουσία και ενισχυμένη από κινεζικές επενδύσεις, θα μπορούσε να υπονομεύσει την επιρροή των ΗΠΑ σε παραδοσιακά θαλάσσια στενά περάσματα όπως το Στενό της Μαλάκα ή η Διώρυγα του Σουέζ.
Η τήξη των πάγων στην Αρκτική δεν αποκαλύπτει μόνο πόρους, αλλά και ρωγμές στις παγκόσμιες δομές εξουσίας. Ενώ η Ουκρανία και η Ταϊβάν κυριαρχούν στα πρωτοσέλιδα, ο Βόρειος Βόρειος γίνεται σιωπηλά πεδίο μάχης για τις μεγάλες δυνάμεις. Η αυξημένη παρουσία του ΝΑΤΟ, οι καθυστερημένες επενδύσεις του Καναδά και οι ναυτικές ασκήσεις Ρωσίας-Κίνας σηματοδοτούν μια περιοχή που βρίσκεται στο χείλος εντονότερων εντάσεων. Καθώς τα παγοθραυστικά χαράζουν νέους δρόμους και οι υπερηχητικοί πύραυλοι απειλούν να αλλάξουν τα δεδομένα, η Αρκτική, ως αναδυόμενο μέτωπο, απαιτεί επείγουσα προσοχή — θα πρέπει να αναμένουμε ότι οι εξελίξεις στην περιοχή θα διαμορφώσουν το γεωπολιτικό τοπίο για τις επόμενες δεκαετίες.
Πηγή: infobrics.org