Ακόμα και όταν ο κόσμος επικεντρώνεται στους χερσαίους πολέμους στο Ισραήλ, τη Γάζα και την Ουκρανία, οι απειλές για τη θαλάσσια ασφάλεια πολλαπλασιάζονται γρήγορα. Με την υποστήριξη του Ιράν, οι Χούθι συνεχίζουν να απειλούν τη διεθνή ναυτιλία στην Ερυθρά Θάλασσα. Η Ρωσία και η Κίνα επενδύουν αμφότερες σε παγοθραυστικά για να προβάλλουν ισχύ στην αποψυγμένη Αρκτική. Και το Πεκίνο έχει εντείνει τις αμφιλεγόμενες προσπάθειές του να διεκδικήσει αξιώσεις στην Ανατολική και τη Νότια Κινεζική Θάλασσα, κατασκευάζοντας τεχνητά νησιά, διώχνοντας ξένα πλοία με το ναυτικό του και αναπτύσσοντας μια «θαλάσσια πολιτοφυλακή» από αλιευτικά σκάφη για να παρενοχλεί όσους του αντιτίθενται.
Αυτές οι απειλές δεν περιορίζονται ούτε στην επιφάνεια της θάλασσας. Υπάρχει μια αυξανόμενη συνειδητοποίηση του πόσο ευάλωτα είναι τα κρίσιμα υποθαλάσσια καλώδια και αγωγοί σε όλο τον κόσμο. Αυτό το μεταβαλλόμενο τοπίο απειλών θέτει το ερώτημα: πώς τα ναυτικά επιτυγχάνουν ευρύτερη, πιο συστηματική κάλυψη των θαλασσών χωρίς να αυξάνεται το οικονομικό και ανθρώπινο κόστος; Μια πιθανή απάντηση μπορεί να βρίσκεται στα μη επανδρωμένα υποβρύχια οχήματα. Τα UUV, όπως είναι γνωστά, χρησιμοποιούνται εδώ και δεκαετίες στην εξερεύνηση και την έρευνα σε μεγάλα βάθη της θάλασσας. Πιο πρόσφατα, η τεχνολογική πρόοδος επέτρεψε προηγμένες στρατιωτικές εφαρμογές των UUV, τα οποία αναπτύσσονται σε υποστηρικτικούς ρόλους, όπως η ναρκαλιεία, η βαθυμετρία, η έρευνα και διάσωση και η επιτήρηση. Η άμεση χρήση στη μάχη αποτελεί αυξανόμενη πιθανότητα, με πρόσφατες αναφορές για τους αντάρτες Χούτι που χρησιμοποιούν οπλισμένα UUV για να απειλήσουν τη ναυσιπλοΐα και τους Ουκρανούς που χρησιμοποιούν UUV για να πλήξουν τον ρωσικό στόλο της Μαύρης Θάλασσας.
Η τεχνολογική πρόοδος έχει επιτρέψει προηγμένες στρατιωτικές εφαρμογές των UUV, τα οποία αναπτύσσονται σε ρόλους υποστήριξης.
Αυτή η διευρυμένη χρήση οδηγεί τόσο σε νέες απειλές όσο και σε ευκαιρίες για καινοτομία. Η πρόσφατη ανακοίνωση από τη γαλλική ναυπηγική εταιρεία Naval Group της σύμβασης για την παραγωγή ενός μη επανδρωμένου υποβρύχιου οχήματος μάχης 10 τόνων για το γαλλικό ναυτικό αντανακλά το αυξανόμενο παγκόσμιο ενδιαφέρον για αυτόνομες ναυτικές δυνατότητες. Όλα τα μεγάλα έθνη του κόσμου έχουν εν εξελίξει προγράμματα για την ανάπτυξη και την απόκτηση μη επανδρωμένων υποβρύχιων οχημάτων πολύ μεγάλου μεγέθους (XLUUV). Το Orca των Ηνωμένων Πολιτειών, το Project Cetus του Ηνωμένου Βασιλείου, το Modifiable Underwater Mothership της Γερμανίας, το Sarma-D της Ρωσίας και τα πολλαπλά ανώνυμα προγράμματα της Κίνας, της Νότιας Κορέας και της Ινδίας είναι όλα προγράμματα XLUUV που βρίσκονται είτε υπό κατασκευή είτε σε δοκιμές.
Αν και τα περισσότερα προγράμματα XLUUV είναι επίσημα άοπλα, αυτό αλλάζει γρήγορα. Το επαναλαμβανόμενο θέμα στο σχεδιασμό των XLUUV είναι η αρθρωτότητα. Το αμερικανικό Orca έχει σχεδιαστεί για να φιλοξενεί μια «ποικιλία μεγάλων ωφέλιμων φορτίων», ενώ το Βασιλικό Ναυτικό έχει εκδώσει πρόσκληση υποβολής προτάσεων για «όλα τα είδη ωφέλιμων φορτίων» για το πρόγραμμα Cetus. Το σχέδιο της Naval Group είναι το πρώτο XLUUV που χαρακτηρίζεται επίσημα ως όχημα μάχης, αλλά δεν είναι το μόνο. Αν και τα προγράμματα της Κίνας είναι εξαιρετικά μυστικοπαθή, τουλάχιστον ένα σχέδιο φαίνεται να διαθέτει τορπιλοσωλήνες. Ακόμη πιο ανησυχητικό είναι ότι τόσο η Ρωσία όσο και η Βόρεια Κορέα ισχυρίζονται ότι έχουν δοκιμάσει αυτόνομες τορπίλες με πυρηνικό οπλισμό. Παρόλο που αυτές μπορεί να μην πληρούν τεχνικά τις προϋποθέσεις για XLUUV, αντιπροσωπεύουν το αυξανόμενο ενδιαφέρον για υποβρύχια συστήματα χωρίς πλήρωμα με αναμφισβήτητα επιθετικές δυνατότητες.
Ωστόσο, διάφορα ζητήματα περιορίζουν την αποτελεσματικότητα των σημερινών πολεμικών XLUUV. Χρειάζονται εξελίξεις σε τομείς όπως η ενέργεια και η πρόωση για να αυξηθεί η αντοχή και η κινητικότητα, και ένα μέσο που επιχειρεί στα βάθη της θάλασσας απαιτεί υψηλότερα επίπεδα αυτονομίας από ό,τι ένα μη επανδρωμένο σκάφος στην επιφάνεια. Επειδή τα σήματα ραδιοσυχνοτήτων δεν μπορούν να διεισδύσουν στα βαθιά νερά, η «σμηνοποίηση» αποτελεί πρόκληση, και είναι επίσης δύσκολο να παραμείνει ένας άνθρωπος «στον βρόχο» για να αποφασίσει, για παράδειγμα, σχετικά με ένα πλήγμα ή να το ματαιώσει. Αυτό εγείρει τεχνικές και ηθικές προκλήσεις – αν και τα αυταρχικά κράτη ή ομάδες όπως οι Χούτι μπορεί να ανησυχούν λιγότερο για το τελευταίο από ό,τι τα δημοκρατικά έθνη.
Παρόλα αυτά, τα UUV θα μπορούσαν να είναι αρκετά ωφέλιμα ώστε να αξίζει να προσπαθήσουμε να ξεπεράσουμε αυτά τα εμπόδια. Ένα μεγάλο ζήτημα είναι η ασυμμετρία κόστους. Οι ναυτικές δυνάμεις σε όλο τον κόσμο θέλουν να μετασχηματίσουν τους μελλοντικούς στόλους τους για να αυξήσουν τη μάζα μάχης, και τα αυτόνομα συστήματα είναι κρίσιμα για αυτά τα σχέδια. Η συγκέντρωση δυνάμεων σε μικρό αριθμό μέσων υψηλής αξίας -όπως τα αεροπλανοφόρα και τα πυρηνικά υποβρύχια- αποτελεί μεγάλο πρόβλημα για τους σύγχρονους ναυτικούς. Τα δυτικά ναυτικά ήδη δυσκολεύονται να επανδρώσουν, να συντηρήσουν και να διατηρήσουν διαθέσιμα τέτοια εξελιγμένα μέσα, πόσο μάλλον να αντικαταστήσουν τις απώλειες. Τα μη επανδρωμένα συστήματα θα μπορούσαν να αποτελέσουν μέρος της απάντησης, καθώς είναι φθηνότερα, αναλώσιμα και μπορούν να αντικατασταθούν ευκολότερα σε περίπτωση καταστροφής. Η πρόσφατη αναθεώρηση του στόλου της Αυστραλίας, για παράδειγμα, δεσμεύτηκε να αγοράσει μεγάλες ποσότητες προαιρετικά επανδρωμένων οχημάτων επιφανείας με σχετικά χαμηλό κόστος.
Έχουμε ήδη δει πώς οι μη επανδρωμένες δυνατότητες χαμηλού κόστους με αναλογικά υψηλό δυνητικό αντίκτυπο βοήθησαν την Ουκρανία στη Μαύρη Θάλασσα. Έξι μη επανδρωμένα οχήματα επιφανείας (USV) που κόστιζαν 250.00 λίρες το καθένα βύθισαν πρόσφατα ένα ρωσικό πολεμικό πλοίο αξίας 50 εκατομμυρίων λιρών. Παράλληλα με τους πυραύλους κατά πλοίων που εκτοξεύονται από την ξηρά, η απειλή για τα ρωσικά πολεμικά πλοία από μη επανδρωμένα συστήματα επέτρεψε στην Ουκρανία να ακυρώσει τον θαλάσσιο έλεγχο ενός στόλου πολλαπλάσιου του δικού της μεγέθους. Αυτό ανάγκασε τα ρωσικά πλοία να απομακρυνθούν από την ακτή ή να μπουν σε λιμάνι, όπου είναι ευάλωτα σε αεροπορικές επιδρομές, και μείωσε την απειλή αμφίβιων επιθέσεων προς την Οδησσό. Με τη σειρά της, η απώθηση επέτρεψε στην Ουκρανία να απελευθερώσει στρατεύματα για άλλα μέτωπα και να αμφισβητήσει τις ρωσικές προσπάθειες για οικονομικό αποκλεισμό.
Η προοπτική της προβολής ισχύος με ταυτόχρονο περιορισμό των ανθρώπινων απωλειών είναι μια προοπτική που οι σημερινές ναυτικές δυνάμεις επιθυμούν να υλοποιήσουν, ιδίως δεδομένων των ζητημάτων στρατολόγησης.
Αν και το παραπάνω παράδειγμα χρήσης δυνατοτήτων χαμηλού κόστους χωρίς πλήρωμα έχει ωφελήσει τη Δύση, η αυξανόμενη εχθρική χρήση των UUV θα μπορούσε να ανατρέψει τα δεδομένα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους απολάμβαναν σχεδόν παγκόσμια ναυτική πρόσβαση και υπεροχή στη μετά τον Ψυχρό Πόλεμο εποχή, αλλά καθώς μικρότερα εχθρικά κράτη και μη κρατικοί δρώντες όπως οι Χούθις αποκτούν όλο και περισσότερο UUV, οι περιφερειακές ισορροπίες ισχύος στη θάλασσα θα μπορούσαν να αρχίσουν να μετατοπίζονται, απαιτώντας νέα αντίμετρα.
Η οπλοποίηση της αναλωσιμότητας δεν είναι μια νέα τακτική. Από τα αρχαία πυροβόλα πλοία έως τους βομβιστές αυτοκτονίας των σύγχρονων τρομοκρατικών ομάδων, είναι μια τακτική που εφαρμόζεται σε όλη την ιστορία. Η αυτονομία, όμως, είναι δυνητικά μετασχηματιστική, καθώς αίρει την ανάγκη έκθεσης ή αναλώσεως ανθρώπινων ζωών. Η προοπτική της προβολής ισχύος με ταυτόχρονο περιορισμό των ανθρώπινων απωλειών είναι μια προοπτική που οι σημερινοί ναυτικοί επιθυμούν να υλοποιήσουν, ιδίως δεδομένων των ζητημάτων στρατολόγησης. Η άνοδος των αυτόνομων συστημάτων είναι μια ευκαιρία να αλλάξει το υποβρύχιο περιβάλλον: να επιτευχθεί κατανεμημένη ανίχνευση και φονικότητα μέσω ευέλικτων, προσιτών UUV- να ενισχυθούν και να βοηθήσουν στην προστασία μικρότερων στόλων με πλήρωμα- και να παρέχουν πρόσθετη μάζα και ανθεκτικότητα απέναντι στον ολοένα και πιο επιθετικό πόλεμο στη θάλασσα.
Τα μη επανδρωμένα, ικανά για μάχη οχήματα μετασχηματίζουν τώρα τον πόλεμο στον αέρα και στην επιφάνεια του ωκεανού. Θα μπορούσαν να κάνουν το ίδιο και για την υποβρύχια μάχη στο πολύ κοντινό μέλλον.
Από τους Kiran Suman-Chauhan, Nicolas Jouan, James Black
Η Kiran Suman-Chauhan είναι βοηθός έρευνας, ο Nicolas Jouan ανώτερος αναλυτής και ο James Black βοηθός διευθυντή στο RAND Europe, ένα μη κερδοσκοπικό ερευνητικό ινστιτούτο και μέρος του RAND.
Πηγή: rand.org