Ποιος είναι ο Φιντάν…
Ο Χακάν Φιντάν δεν είναι «κλασικός» ΥΠΕΞ. Προέρχεται από τον σκληρό πυρήνα του τουρκικού κράτους ασφάλειας, ως μακροβιότερος αρχηγός της ΜΙΤ (2010-2023), πριν αναλάβει το 2023 το ΥΠΕΞ. Η επίσημη βιογραφία του καταγράφει στρατιωτική εκπαίδευση, σπουδές σε διοίκηση/διεθνείς σχέσεις και καριέρα «επιχειρησιακής» διπλωματίας.
Μετάφραση στην πράξη: Ο Φιντάν βλέπει την εξωτερική πολιτική ως εργαλείο ισχύος, όπου διπλωματία και ασφάλεια «κουμπώνουν» σφιχτά. Δεν είναι άνθρωπος των συμβόλων· είναι άνθρωπος των μηχανισμών.
Το βασικό πλαίσιο: «σκληρή διπλωματία» με τρία θεμέλια
1) Ανατολική Μεσόγειος: αποτροπή «περικύκλωσης»
Τις τελευταίες εβδομάδες μίλησε δημόσια για «σχηματισμούς/συμμαχίες που επιχειρούν να περικυκλώσουν την Τουρκία» στην Αν. Μεσόγειο — με σαφές υπαινικτικό βλέμμα προς άξονες Ελλάδας–Κύπρου–Ισραήλ/Αιγύπτου. Είπε ότι η Τουρκία απαντά πρωτίστως με διπλωματία, αλλά «αν δεν αρκεί», τα θέματα παραπέμπονται στα στρατιωτικά/ασφαλείας όργανα.
Αυτή η γραμμή πατάει πάνω στο δόγμα «Μπλε Πατρίδα» (Mavi Vatan): διεκδικητική στάση σε θαλάσσιες ζώνες, αμφισβήτηση του status quo για ΑΟΖ/υφαλοκρηπίδα, και προβολή ισχύος γύρω από ενεργειακά κοιτάσματα/διαδρόμους.
Με απλά λόγια: Ο Φιντάν εργαλειοποιεί τη διπλωματία για να κατοχυρώσει χώρο, όχι για να τον μοιράσει.
2) Ισραήλ–Γάζα: ρήξη, μεσολάβηση, μοχλοί πίεσης
Η Άγκυρα επί Φιντάν διέκοψε εμπορικούς/αεροπορικούς δεσμούς με το Ισραήλ λόγω Γάζας· ρητορικά ανέβασε πολύ τους τόνους κατά της ισραηλινής κυβέρνησης. Παράλληλα, πλασάρεται ως διαμεσολαβητής στο ceasefire-πακέτο (με ΗΠΑ–Κατάρ–Αίγυπτο). Αυτή η «διπλή κίνηση» (σκληρή ρήξη + ρόλος μεσολάβησης) είναι χαρακτηριστική του Φιντάν.
Ακόμη και σε επεισόδια όπως η παρέμβαση στο «Freedom Flotilla», το ΥΠΕΞ μίλησε για «πειρατεία» και παραβίαση δικαίου, ανεβάζοντας διεθνές κόστος στο Τελ Αβίβ.
Με απλά λόγια: Κρατά κανάλι προς όλους (ΗΠΑ, Χαμάς, Αίγυπτο, Κατάρ) αλλά τιμολογεί πολιτικά κάθε κίνηση για εσωτερικό και περιφερειακό ακροατήριο.
3) Ενέργεια & ρόλος κόμβου: το μεγάλο στοίχημα
Στρατηγικός στόχος: Η Τουρκία να γίνει αναντικατάστατος ενεργειακός κόμβος (gas, ηλεκτρική διασύνδεση, logistics) και κόμβος εμπορίου/τεχνολογίας με τη Δύση. Η πρόσφατη αγγλοσαξονική ανάλυση βλέπει νέα «φόρμα» αμερικανοτουρκικής σύμπλευσης γύρω από ενέργεια/εμπόριο και burden-sharing σε περιοχές που οι ΗΠΑ αποσύρονται.
Με απλά λόγια: Αν η Τουρκία είναι ο «σωλήνας» και το «στενό πέρασμα», τότε όλοι θα χρειάζονται την Άγκυρα — αυτό επιδιώκει.
Ειδικά πεδία τριβής: Αιγαίο–Κύπρος–Eastern Med
Αιγαίο/ΝΑ Μεσόγειος
Το δόγμα Μavi Vatan αγγίζει πυρήνα ελληνικών/κυπριακών δικαιωμάτων. Η τουρκική ανάγνωση μειώνει ρόλο νησιών σε θαλάσσιες οριοθετήσεις· προωθεί «διαμοιρασμό» ισχύος/πόρων με όρους ισχύος κι όχι μόνο δικαίου.
Κύπρος
Ρητορική «δύο κρατών», ανάδειξη «απομόνωσης» Τουρκοκυπρίων και επίρριψη ευθυνών στη Λευκωσία για «προκλήσεις». Η γραμμή είναι σταθερή: μη αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας ως «του συνόλου του νησιού».
Τα εργαλεία του Φιντάν (πέρα από τα λόγια)
Συγχρονισμός διπλωματίας–ασφάλειας: Όταν λέει «αν δεν αρκεί η διπλωματία…» δεν είναι σχήμα λόγου· είναι μηχανισμός κλιμάκωσης.
Οικονομική πολιτική ως μοχλός: Πάγωμα εμπορίου/αεροπορικού χώρου προς Ισραήλ, χρήση τελωνειακών/ενεργειακών ροών για πολιτικό μήνυμα.
Μεσολάβηση με «κόστος»: Προσφέρεται ως διαμεσολαβητής, αλλά όχι δωρεάν — ζητά αναγνώριση ρόλου, χώρο επιρροής και αντάλλαγμα στα μέτωπα που τον ενδιαφέρουν.
Ρίσκα και όρια της στρατηγικής Φιντάν
Υπερέκθεση σε πολλά μέτωπα: Από Συρία έως Αν. Μεσόγειο και Γάζα. Πλεονέκτημα σε ευελιξία, αλλά ρίσκο φθοράς και τριβών με πολλούς ταυτόχρονα.
Σχέση με ΗΠΑ/ΕΕ: Υπάρχει πεδίο συνεργασίας (ενέργεια/εμπόριο), αλλά και «σφήνες» (οπλικά προγράμματα, εξαγωγικοί περιορισμοί, Κογκρέσο).
Ανατολική Μεσόγειος: Αν η Άγκυρα επιμείνει σε μηδενικό χώρο για τα νησιά ή σε «δύο κράτη» στην Κύπρο, η ΕΕ θα σκληραίνει το πλαίσιο — άρα το κόστος ανεβαίνει.
Τι σημαίνει για Ελλάδα–Κύπρο–Ισραήλ (ψύχραιμα)
Διάλογος με «κόκκινες γραμμές»: Χρειάζεται συνεχής δίαυλος (για να μην «σέρνεται» η κλιμάκωση), αλλά και ρητή επαναβεβαίωση δικαιωμάτων σε ΑΟΖ/νησιά/Κύπρο.
Θεσμική θωράκιση στην ΕΕ: Σύνδεση παραβάσεων με χειροπιαστές συνέπειες (χρηματοδότηση, τελωνειακές διευκολύνσεις, αμυντικές ρήτρες).
Ενέργεια/υποδομές: Επιτάχυνση projects που δεν περνούν από τουρκικό έλεγχο, με ρεαλισμό στο κόστος.
Αφήγημα και δημοσιότητα: Αποδόμηση της ρητορικής «περικύκλωσης» με τεκμηρίωση κανόνων/δικαίου.
Συμπέρασμα Α.Β
Ο Χακάν Φιντάν εκπροσωπεί την πιο «μηχανική» εκδοχή της τουρκικής ισχύος: Πληροφορία, ασφάλεια, διπλωματία και οικονομία σε ένα πακέτο.
Στην Ανατολική Μεσόγειο ποντάρει ότι η αποφασιστικότητα δημιουργεί χώρο.
Στη Γάζα, ότι η μεσολάβηση με αιχμές χτίζει πολιτικό κεφάλαιο.
Στην ενέργεια, ότι ο ρόλος κόμβου θα υποχρεώσει όλους να μιλούν με την Άγκυρα.
Το ερώτημα δεν είναι αν θα συνεχίσει… είναι πόσο κοστίζει σε βάθος χρόνου αυτή η στρατηγική – και σε ποιους.
Α.Β